Manastir Rajinovac

Najranije podatke o ovom manastiru nalazimo u turskom popisu „vlaha beogradske nahije“ iz 1528. godine, gde se navodi kao „Ìanastir Sveti Rajko“. Selo Begaljica, gde se ovaj manastir nalazi, u tom periodu je imalo svega pet kuća, a njegov postepeni razvoj možemo da pratimo na osnovu daljih turskih popisa.

Tako u sledećem, iz 1530. godine, Begaljica broji 14, a 1536. godine 17 domova. Ovde se, osim manastira Sveti Rajko, pominje i manastir Sveti Todor, dok je u popisu iz 1560. uz manastir Sveti Rajko upisan i manastir Sveti Petar.
Ne posedujemo dodatne podatke na osnovu čega bismo mogli da utvrdimo da li su Sveti Rajko i Sveti Petar identični manastiri, ali je najverovatnije došlo do greške prilikom popisa. Takođe, ne znamo ništa o tom drugom manastiru koji se spominje u blizinini Begaljice. Kasniji pisani izvori i usmena predanja nam o tome ništa ne kazuju.

Crkva-brvnara i obnova

Prvobitna crkva manastira Rajinovac posvećena Rođenju Bogorodice je bila crkva-brvnara, nalik ostalim našim crkvama iz okoline Beograda iz ovog perioda. U popisu Beogradske mitropolije iz 1732. godine, crkva se opisuje kao drvena, sa zasvedenim naosom, dužine 35, a širine 14 aršina. Predanje nam govori da su u XVIII veku, posle spaljivalja ove crkve, postojale još dve crkve-brvnare, koje su po dimenzijama bile veće od današnje crkve.

Prvu obnovu manastira u XVIII veku je izvršio rakovički duhovnik Visarion. Godine 1778. pominje se zajednički iguman Rajinovca i Rakovice, arhimandit Spiridon (Vitković). Verovatno je tada manastir ponovo opusteo. Veliku obnovu Rajinovca (o kojoj govori i tekst natpisa usečen u kamenu ploču koja se nekada nalazila iznad južnih vrata crkve, a sada se u fragmentima čuva u manastiru), izvršio je begaljički knez Stevan Andrejić Palalija 1793. godine. Pogubile su ga dahije 1804. godine, i ovde je sahranjen. U ovom periodu su izvesno vreme u manastir, zbog turskih zuluma, sklonjene mošti Stefana Prvovenčanog, kada ih je studenički arhimandrit Gerasim vraćao iz Srema u Srbiju. U prvoj polovini XIX veka manastir je bio prilično siromašan i opusteo. U arhivskim izvorima se pominje kao: „Manastir sasvim sirotan i obrušen duvarom i pokrivačem...“. Zbog ovakvog stanja, iguman Meletije je tražio dozvolu od kneza Miloša za sakupljanje priloga po obližnjim selima radi njegove obnove. Joakim Vujić, koji je manastir posetio 1827. godine, ostavio je zapis iz kog saznajemo da je crkva imala dva kubeta i da se u njoj čuvaju mošti sv. Arsenija Velikog i sv. Jakova. Tada su se pod manastirom Rajinovcem nalazile tri parohije, odnosno sela: Begaljica, Kamendol i Umčari sa 89 kuća i 1212 žitelja. Kmetovi ovih sela, u pismu od 15. maja 1838. godine, upućenom knezu Milošu, tražeći odobrenje za prikupljanje sredstava, navode „da je takvog stanja da je fajda učiniti popravku“, pa da ga treba „iznova ujedno s jednom zvonarom dati sazidati“. Knez Miloš je dao odobrenje i iste godine je počelo skupljanje priloga po celoj Srbiji. Ubrzo je počela i obnova, a crkva je bila dovršena do leta 1839. godine.
 

Stradanje igumana Ilariona

U događajima tokom Drugog svetskog rata, iguman Ilarion Banovački (1907-1943) je mučki ubijen od komunista, a manastir je opljačkan i konak spaljen. Po svedočenju monahinja, grupa partizana je igumana sumnjičila da sarađuje sa četnicima i, pod optužbom da je pružao otpor, izvela iz manastira i odvela u obližnje selo Pudarci. Zverski su se iživljavali nad igumanom - jahali su ga, odsecali delove tela, urezivali mu krstove po telu, a potom i ubili. Sahranjen je na manastirskom groblju.

Arhitektura crkve

Meštani svedoče da su izvesne prepravke vršene krajem XIX veka i 1920. godine, kada joj je skraćen zapadni deo, verovatno cela priprata, i skinuta oba kubeta. Izmenjen je ceo gornji konstruktivni sklop građevine i zazidana su južna vrata, kada je uništena ploča sa natpisom o obnovi. Istočni deo crkve je zatvoren sa zapada novom fasadom. Crkva je koncipirana kao jednobrodna bazilika sa jednom širokom polukružnom apsidom na istočnoj strani i dve bočne pevnice utopljene u pravougaonu masu zida. Zidana je od lomljenog i tesanog kamena krečnjaka i peščara. Pošto su zidovi starijeg dela crkve (naosa) napukli, spolja su izgrađeni kontrafori koji podupiru južnu i severnu fasadu. Unutrašnjost crkve podeljena je na četiri traveja pomoću plitkih pilastera.

Ikonostas

Jednostavan po konstruktivnom sklopu i obliku, ikonostas crkve manastira Rajinovac je 1952. godine donet iz kapele Vojne bolnice u Beogradu. Dekorativni elementi su rađeni u duku neoklasicizma. Na njega su montirane ikone nastale u različitim periodima i različitih slikarskih kvaliteta. Jedan deo ikona je nastao u XIX veku, dok je veći deo nastao krajem XIX i početkom XX veka.

Što se rasporeda ikona tiče, osim uobičajenih predstava na Carskim, bočnim dverima i Prestonih ikona, u soklu nalazimo: Solomonov sud, Hristos blagosilja decu, Prenošenje kovčega, Žrtva Avraamova, Priča o bludnom sinu, Careva ćerka nalazi Mojsija, Mana u pustinji...

U prvoj zoni se nalaze ikone koje se izdvajaju po slikarskom postupku, a pripadale su kapeli Vojne bolnice. To su: Sv. Sava, arhiepiskop srpski, Sv. Jovan Bogoslov, Sv. arhanđel Uril i Sv. Katarina. Rađene su uljem na platnu.

U drugoj zoni se nalaze praznične ikone: Preobraženje, Silazak Sv. Duha, Ulazak u Jerusalim, Tajna Večera, Sveta Trojica. Vaskrsenje i Krštenje.

U dva bočna medaljona naslikane su kompozicije Vaskrsenje Hristovo i Rođenje Bogorodice, a na vrhu ikonostasa dve ikone: Sv. apostoli Petar i Pavle i Sv. apostol Andrej. Između njih nalazi se Raspeće sa Bogorodicom i Jovanom Bogoslovom.

Crkvu je, u periodu od 1996. do 1402. godine, živopisao u vizantijskom stilu Dragomir Jašović.

Trenutno su u toku radovi na obnovi dotrajalog konaka iz 1972. godine. U manastiru sada živi devet monahinja.